Ο από μηχανής θεός είναι άλλος

                            Φωτογραφία της Λιουμπόβ Ποπόβα 

                                 από την παράσταση «Ο μεγαλόψυχος κερατάς»

                                      σε σκηνοθεσία Βσέβολοντ Μέγιερχολντ 

                                Συλλογή Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Στην ιλαροτραγωδία που παίζεται πέντε μέρες τώρα, οι πρωταγωνιστές διαγωνίζονται (και διαγκωνίζονται) στο όνομα της πατρίδας και της επιβίωσής της. Δεν το αμφισβητώ. Απλώς δεν παίζουμε στο ίδιο έργο. Πάρτε το απόφαση. Η δική τους πατρίδα δεν είναι και δική μας. Γιατί εδώ δεν πρόκειται για το χώμα που «είναι δικό τους και δικό μας», αλλά για τα συμφέροντά τους και τα συμφέροντά μας, που όχι μόνο δεν είναι ίδια, αλλά είναι και αντιδιαμετρικά αντίθετα.

Μην απορείτε. Σε όλο αυτό το παιχνίδι ισορροπιών και υπολογισμών υπάρχει εκ των πραγμάτων χώρος και για τους προσωπικούς σχεδιασμούς των πρωταγωνιστών – που με τις συνεχείς κωλοτούμπες, τις μηχανορραφίες και τις μεταπτώσεις τους μπερδεύουν τα πράγματα. Υπάρχει χώρος και για τη βλακεία· κι αυτή μπορεί να γίνει ενίοτε κινητήριος μοχλός της Ιστορίας.

Είναι φυσικό. Στις μεγάλες κρίσεις του καπιταλιστικού συστήματος ή καλύτερα στις φάσεις ανασύνταξής του δεν φτάνουν τα συνήθη υποζύγια, που τραβούν και τις «καλές» περιόδους, της ευμάρειας και της ανάπτυξης, το κάρο – η θυσία τους είναι προϋπόθεση (όπως μας λένε ότι είναι και το νέο υπερ-δάνειο). Αλλά, τώρα, μαζί τους πρέπει να καταστραφεί και ένα τμήμα του κεφαλαίου για να βρει νέα πεδία ανάπτυξης και μεγέθυνσης το υπόλοιπο. 

Σε τέτοιες συνθήκες, με το κατεστημένο, το αστικό κράτος δηλαδή, να κλυδωνίζεται από τόσα αντικρουόμενα συμφέροντα, τα στεγανά του εμφανίζουν ρωγμές που όλοι τρέχουν να τις κλείσουν με τα επιθέματα στα χέρια. Από αρχηγό σε αρχηγό και από κόμμα σε κόμμα, αρκεί να βρεθεί η κυβέρνηση που θα κρατήσει τα μπόσικα.

Οπότε (για να ξαναγυρίσουμε στο σανίδι) πίσω από τις αναγνώσεις της σκηνής – που σας μπερδεύουν, σας απασχολούν και σας αποπροσανατολίζουν – το έργο μια έξοδο έχει: Να κερδηθεί, σώνει και καλά, η παρτίδα, προτού ο κόσμος των πρωταγωνιστών μεταβληθεί σε συντρίμμια. 

Κάπου εδώ είναι που το έργο αρχίζει να μας αφορά. Ο κόσμος αυτός δεν είναι ο δικός μας μεν, αλλά επειδή το ίδιο χώμα μοιραζόμαστε, όπως έχουμε πει, ο κουρνιαχτός – αν μείνουμε ακίνητοι στις θέσεις των θεατών – θα πνίξει κι εμάς. 

Αν, όμως, ανεβαίναμε στη σκηνή, σαρώνοντάς τους; 

Γεράσιμος Τρύφωνας

Για τη φωτογραφία και τη Ρώσικη Πρωτοπορία: η Λιουμπόβ Σεργκέγιεβνα Ποπόβα (1889 - 1924), με το έργο της συνέβαλε στα κινήματα του Κυβοφουτουρισμού, του Σουπρεματισμού - ως ενεργό μέλος της ομάδας "Σουπρέμους" του Καζιμίρ Μαλέβιτς - και στη συνέχεια του Κονστρουκτιβισμού. Είχε φτιάξει τα πρωτοποριακά σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης του «Μεγαλόψυχου Κερατά» του Κρόμελινκ, που ανέβηκε σε σκηνοθεσία Μέγιερχολντ στο «Θέατρο του Οχτώβρη».